Huiswerkinstituut KNAP! Leren & Meer sponsort de avondvierdaagse. De sponsor heeft nu een prijs in het leven geroepen om sociaal gedrag te belonen. De school of vereniging die zich volgende week het netst gedraagt wint de Sociaal Bokaal.

Iris Vernooij van KNAP! zegt in het Algemeen Dagblad een bijdrage aan normen en waarden te willen leveren. Ieder jaar wordt er geklaagd over misdragingen, zoals het weggooien van afval. Door de deelnemers de eerste drie avonden in de gaten houden kan de score worden bijgehouden. De organisatie en de verkeersregelaars zijn met de registratie belast. De verkeersregelaars rapporteren dus zelf of hun instructies worden opgevolgd. Adri Terwan van de Woerdens organisatie van het wandelfestijn vult aan dat niet alleen de kinderen nauwgezet worden gevolgd. Van volwassenen begeleiders wordt bijvoorbeeld bijgehouden of ze lopen te roken.

De nieuwe aanpak lijkt nog het meest op het Chinese sociaal-krediet-systeem waarvan de landelijke invoering in 2020 moet zijn afgerond. Burgers worden er overal in de openbare ruimte met camera´s gevolgd. Als ze door een rood voetgangerslicht lopen krijgen ze een strafpunt op hun persoonlijke lijst. Een onheuse bejegening van winkelpersoneel wordt ook genoteerd. Bij een bepaald aantal geregistreerde overtredingen kan het zo maar gebeuren dat je het openbaar vervoer niet meer in kan. Ook ligt het voor de hand dat je in dat geval van hypotheekverstrekking wordt uitgesloten.

Tot nu toe hadden we een degelijke aanpak in Nederland niet voor mogelijk gehouden. Er heerst wel enig ongenoegen over het feit dat de politie weinig doet aan de overlast op straat, maar de beduchtheid voor de politiestaat is nog altijd vele malen groter. Je leren gedragen is bij ons toch echt een taak van de ouders. Scholen en verenigingen leveren op dat vlak ook een belangrijke bijdrage en daarin worden ze niet van bovenaf gecontroleerd. Het idee is dat correct en voorkomend gedrag op den duur van binnenuit wordt gestuurd. Het idee is juist dat controle van buitenaf overbodig moet zijn.

Een ander groot bezwaar van het nieuwe project is ook dat het bij de Sociaal Bokaal gaat om het belonen van normaal gedrag. Dergelijke beloningen reserveren wij traditioneel namelijk uitsluitend voor uitzonderlijke prestaties. Het is een vergissing die de laatste jaren wel vaker wordt gemaakt. Zo kwam rector Eric van ’t Zelfde in 2014 uitgebreid in het nieuws omdat hij op zijn Hugo de Groot scholengemeenschap extreme prijzen, van bioscoopkaartjes tot een zesweekse zeilreis, voor goed gedrag in het vooruitzicht stelde. Ook híj wilde graag een bijdrage aan waarden en normen leveren. Het aardige van de traditie van de Nederlandse avondvierdaagse is nu juist dat er in de beloning die daar wordt verstrekt zoveel ironie zit. Op de laatste avond worden de wandelaars ingehaald met bossen bloemen alsof ze een topprestatie hebben geleverd. Dat de kleintjes zich glunderend laten vieren met die snoepkettingen om hun nek laat onverlet dat de oudere kinderen zich er er best een beetje voor mogen generen.

De organisatie en sponsor zeggen een gezonde dosis competitiegevoel aan het wandelevenement te willen toevoegen. Het mooie van de avondvierdaagse is nu juist er een dergelijk competitie-element aan ontbreekt. Het gaat ook niet om een uitzonderlijke prestatie, het gaat om een prestatie die elk gezond kind kan leveren. En als je in een rolstoel zit, ga je daarin mee. De gezamenlijke activiteit heeft waarde op zichzelf. Alleen om al die reden zou het evenement wat mij betreft aan de culturele werelderfgoedlijst mogen worden toegevoegd. Misschien kan de organisatie op zoek naar een andere sponsor. Het is namelijk niet zo gek dat een huiswerkinstituut met het ongepaste idee van een Sociaal Bokaal op wedstrijdbasis gekomen is. Het verdienmodel van dergelijke instituten is nu eenmaal gebaseerd op het competitiebeginsel dat een paar decennia geleden op grote schaal in het onderwijs werd ingevoerd en heel veel heeft bedorven.