Groot was de ophef toen bleek dat in Nederland geboren scholieren zich meer Marokkaan voelden dan Nederlander. Nog groter is het ongeloof nu in Nederland geboren Turken met de uitspraak onze president´ niet Mark Rutte op het oog blijken te hebben, maar Recip Tayyip Erdogan. En dat ze vanwege gebeurtenissen in “hun” land hier op straat de vrije pers en elkaar te lijf gaan. Welke bijdrage heeft ons onderwijssysteem daaraan geleverd?

De geschiedenis is overbekend. De komst van Italiaanse en Spaanse gastarbeiders in de jaren zestig had weinig problemen opgeleverd. De komst van Marokkanen en Turken in de jaren zeventig ook niet. In de Scandinavische landen was overigens een andere keuze gemaakt om de toegenomen vraag naar arbeidskrachten op te vangen. Daar stuurde men de vrouwen de arbeidsmarkt op. Een grote meerderheid van de Nederlandse bevolking was begaan met die mannen die ver van huis en gezin hun brood moesten verdienen. Als de gezinnen overkwamen of er werden kinderen geboren kregen die op school les in eigen taal en cultuur. Het waren immers gastarbeiders. Als ze terug zouden gaan zouden kinderen voorbereid zijn om te leven in een cultuur waarin ze niet waren opgegroeid. Toen in de jaren tachtig bleek ze niet teruggingen maar bleven, werd er geroepen dat wij het beste onderwijssysteem hadden om de problemen van de multiculturele samenleving aan te kunnen. Naast katholieke, protestantse en joodse scholen, konden de islamieten immers hun eigen scholen oprichten. Ze werden nog door de overheid bekostigd ook.

Nu was Nederland in de jaren zeventig het snelst seculariserende land ter wereld. De kerken stroomden leeg en de overtuiging vatte post dat ons op religieuze basis verkavelde onderwijssysteem spoedig leeg zou lopen. Op de meeste christelijke scholen zaten nauwelijks kinderen van wie de ouders thuis nog iets aan het geloof deden. Vooral in veel katholieke scholen was al gauw geen spoor van religiositeit meer te vinden. Maar de verdedigers van het oude bolwerk waren niet bereid om artikel 23 van de grondwet – waarin de vrijheid van onderwijs is geregeld – ook maar enigszins te heroverwegen. Politiek zat het muurvast. Met het CDA viel er hoe dan ook niet over te praten. De VVD voegde zich gezien haar gedachtegoed al te gemakkelijk, maar ook de PvdA had slappe knieën. D66 bond als enige de kat de bel aan, maar het leverde die partij voornamelijk verontwaardiging op. Een verbijsterend onverantwoordelijke houding van de gevestigde politieke orde kortom, want iedereen zag dat de oprichting van islamitische scholen de alom nagestreefde integratie beslist niet zou bevorderen. En dat hebben we ook geweten.

Staatssecretaris Sander Dekker heeft zijn plan om artikel 23 te herzien onder druk van die oude lobby al weer afgezwakt. Toen hij er vorig jaar mee kwam meesmuilde Verus-voorzitter Wim Kuiper in Nieuwsuur dat het de staatssecretaris hoe dan ook niet zou gaan lukken, omdat hij het plan te laat in deze kabinetsperiode had gelanceerd. (‘Verus’ is de landelijke vereniging voor katholiek én christelijk onderwijs). Wat een arrogantie om een maatschappelijk zo urgente kwestie zo opportunistisch af te doen. Inmiddels twijfelt niemand er meer aan dat we door de religieuze wortel in artikel 23 te handhaven de religieuze twisten hebben geïmporteerd. Daar kan geen burgerschapsvorming tegenop.

Kunnen we nu de verstokte verzuilers de mislukte integratie als geheel in de schoenen schuiven? Nee, natuurlijk niet. Samenleven in een multiculturele samenleving is een uiterst complexe zaak. Veel complexer dan de multiculturele dromers uit de jaren zeventig ons wilden doen geloven. De hele wereld worstelt ermee, tot bloedens toe. Het vraagt om een voortdurend zoeken naar oplossingen, want er dienen zich ook voortdurend nieuwe problemen aan. Immigranten in de VS voelen zich wél in de eerste plaats Amerikaans staatsburger en pas in de tweede of de derde plaats … . Dat er wat dit onderwerp betreft verder maar weinig aanleiding is om Amerikaanse aanpakken over te nemen, wil niet zeggen dat je niet op een enkel punt van zo’n diep religieus land kunt leren.