Iets langer dan Pedagogiek Praktijk Magazine tweemaandelijks verschijnt (21 jaar) ligt er elke zaterdag bij de Volkskrant-lezers bij de krant een kleurenbijlage op de mat, waarin het ook heel vaak over opvoeden gaat. Het is gewaagd om in een kort signalement als dit een oordeel uit te spreken, maar we doen het toch. De lezer moet maar zijn wat zij of hij ermee doet.
Het eerste Volkskrant Magazine in de lente, nr. 967 van 21 maart 2020, is getiteld ´”NEE, NEE, NEE” Kunnen we nog wel opvoeden?’ Er is een eerste aflevering van het Volkskrant-project ´Kinderen de Baas’ in opgenomen, waarin onderzocht wordt wat er gebeurt als kinderen het in het gezin letterlijk voor het zeggen krijgen. In deze aflevering gaat het vooral over het schermgedrag van moeder Sonja (50), vader Rein (62), Halina (10) en Tamar (8). Het lijkt erop dat de ouders in het experiment meer over zichzelf leren dan de kinderen. Volgende week nog maar eens kijken.
In het interview met televisiepresentatoren vader en dochter Evert (76) en Carrie (40) te Napel, waarin ook de veranderde betekenis van het grootouderschap aan de orde komt, gaat het niet al te diep. Wat mij betreft worden in onze tijd in media als Volkskrant Magazine de emoties veel te veel opgepookt, maar om in zo’n vraaggesprek niet verder in te gaan op het overlijden van het broertje van Carrie op tweejarige leeftijd, toen zijzelf vier was, omdat het Evert te veel emotioneert, vind ik nogal wat.
Als altijd interessant is ‘Opvoeding à la Hollandaise’. Au pairs uit het buitenland, in dit geval één uit de Filipijnen, één uit de VS en één uit Frankrijk, blijken, zoals gebruikelijk, op een enkel punt na, positief over de Nederlandse opvoeding. Je komt er toch ook altijd weer dingen in tegen die in vreemde ogen vreemd blijken en daardoor voor vertrouwde ogen ook vreemd kunnen worden. De Française vindt het vreemd dat wij onze kinderen als groet op de mond kussen. Bij baby’s kan ze zich dat voorstellen, maar bij oudere kinderen eigenlijk niet. Fransen geven een oudere kinderen een kus op de wang of op het voorhoofd.
‘Slaap kindje, slaap toch’ gaat over een vaak gebagatelliseerd probleem. Voor de moderne hard werkende ouders is het slopend om ’s nachts uit de slaap gehouden te worden. Volkskrant-Magazine hanteert hier de in kranten beproefde aanpak door twee geplaagde ouderparen ten tonele te voeren. Voor de wetenschapper doemt hierbij altijd weer het probleem van het gebrek aan representativiteit op. Voor ouders met overmatig huilende kinderen onder de zes jaar is er in de reguliere zorg de opvoedpoli. Voor het overige bieden zich buiten de reguliere zorg de zogenoemde kinderslaapcoaches met onduidelijke achtergrond als laatste redmiddel aan. ´Mijn man is enthousiast maar ik koester wanhopige hoop,´ zegt de moeder van een dochter van drie en een half. Ooit was de kwestie of je huilende baby´s moest laten huilen, of ernaar toe moest gaan om ze troost te bieden, onderwerp van een heus opvoedingswetenschappelijk debat. Dat debat krijgt in het artikel volstrekt geen aandacht . In Nederland wonnen de gehechtheidsonderzoekers het van de leertheoretici. Daarom verbaast het mij hogelijk dat er consultatiebureaus zijn waar nog altijd de zogeheten ´ongemodificeerde uitdoving´ wordt geadviseerd, dat wil zeggen, gewoon net zo lang laten huilen tot het kind zelfstandig in slaap valt. In het artikel van Nadia Ezzerolli wordt gemeld dat die methode nog altijd is opgenomen in de ‘Richtlijn gezonde slaap en slaapproblemen’ van het Nederlands centrum Jeugdgezondheid. ´Slaap kindje , slaap toch´ is een zeer informatief artikel dat overigens de beloofde evaluatie van de kwaliteit van de slaapcoaches niet levert.
De meest indringende reportage treffen we onder titel ‘Cursus grenzen stellen’, waarin de lezer een concreet beeld krijgt van de succesvolle van de aanpak jeugdhulpverlener Petra Knol. Het is wel gemakkelijk gezegd, dat het in de kern van de opvoeding om twee zaken gaat – gezag en respect -, maar in zo’n cursus met ouders heb je vanzelfsprekend een hulpverlener nodig die dat waar kan maken. Petra Knol kan dat. Ze kwam overtuigend in beeld in de VPRO-documentaire ‘Rotjochies’ over ontspoorde Nederlandse jongeren die opgevangen worden op het Franse platteland. Dat was natuurlijk de aanleiding Volkskrant Magazine om haar op te zoeken. In de Volkskrant-reportage “zien” we Petra Knol aan het werk met vijf ouders in een vakantieboerderij in Dwingeloo. De lezer krijgt vanzelf ook bewondering voor ouders die het niet af laten weten. Ook dit stuk – van Evelien van Veen – verdient de welgemeende complimenten, al is het de vraag in hoeverre de aanpak van deze extreem moeilijk kinderen handvatten biedt voor de gewone opvoeding.
Mijn grootste probleem met het themanummer van Volkskrant Magazine geldt het periodiek als geheel. Er is geen editie van het Volkskrant-Magazine die niet hier en daar over zijn eigen lichtvoetigheid struikelt, ook deze niet. Lastig hoor, de krant wil met zo’n weekendbijlage natuurlijk ook vooral ontspanning bieden, maar dat eist zijn tol. In het artikel ‘Schermen tegen schermen’ wordt het probleem van het schermgedrag nog eens aangekaart. Het is gewis een van de lastigste problemen waar de moderne ouder, ook zelf, mee te kampen heeft. Wat mij betreft doet het artikel aan een uiterst ondoordachte promotie van digitale controletechnieken. Als er één opvoedingskwestie is waar ouders vandaag de dag vooral zélf aan de bak moeten is het de omgang met de digitale media. Maar het magazine maakt het wel heel erg bont. Onder de aanbeveling ´Koop een hond´ lezen we het volgende.
‘Naast apps zijn er genoeg andere trucs die al te overvloedig geïnternet kunnen indammen. We haalden thuis het drumstel naar de woonkamer. Het VT-wonengevoel is meteen verdwenen, maar er wordt nu wel geregeld wild geraasd. En zelf op de bank gaan zitten lezen, lokt aantoonbaar kopieergedrag uit, al is het maar met een Donald Duck’je. Verder overwegen we de aanschaf van een hond. Zo’n harige Playstation, die uitgelaten moet worden en wil ravotten, is de ultieme gadget om het kroost achter het scherm vandaan te krijgen. Denken we.’
Ik geloof er, punt voor punt, helemaal niets van. Net zoals ik ook niet geloof dat opvoeden schipperen is. Dat is de visie die de redactie van het magazine ontvouwt, omdat ze er onderling in een al te voor de hand liggende discussie tussen rekkelijken en preciezen niet uitkwamen. Als ouderpaar bijvoorbeeld zul je er tot op zekere hoogte namelijk wel uit moeten komen.
De Volkskrant Magazine Special over de vraag ‘Kunnen we nog wel opvoeden?’ voldoet niet aan de gewekte verwachtingen. De vraag wordt domweg niet beantwoord. We lezen over deeloplossingen voordat het probleem wordt geanalyseerd. Daaraan voorafgaand moet nog worden vastgesteld of het probleem eigenlijk wel bestaat. Als het om de kwaliteit van de bijdragen gaat komt het hele scala langs. Je treft er sterke bijdragen over deelproblemen naast tenenkrommende stukjes, die het lollig doen schijnbaar als enig doel hebben. In haar redactioneel loopt hoofdredacteur Aimée Kiene wel tegen een relevant onderscheid aan. Ze heeft problemen met het opgeslokt worden door kortetermijnvraagstukjes ten koste van de lange termijndoelen. En inderdaad, heel veel van wat in de populaire bladen over opvoeding geschreven wordt, gaat eigenlijk helemaal niet over opvoeding. Het gaat over praktische probleempjes en het aanleren van gewenst gedrag en niet over de vraag (ik citeer Kiene:) ‘Hoe wordt mijn kind een zelfstandig, sympathiek behulpzaam persoon met zelfvertrouwen die het avontuur niet schuwt en toch verstandige beslissingen neemt?’ Ze verzuimt aan te geven dat het aldus omschreven opvoedingsdoel natuurlijk ter discussie staat, maar ik ben echt al heel erg tevreden met wat ze wel zegt.
(Even de auteurs van de verschillende bijdragen op een rij. Het interview is van Nathalie Huigsloot, de eerste aflevering van ‘Kinderen de Baas’ van Kustaw Bessems. ‘Schermen tegen schermen’ is van Bart van de Weijer, de reportage over de aanpak van Petra Knol van Evelien van Veen en Anna van den Breemer tekende voor ‘Opvoeden à la Hollandaise’. ‘Slaap kindje, slaap toch’ werd geschreven door Nadia Ezzerolli)
