10 Oktober 2012. Ik gaf college over jonge veelplegers, waarom ze doorgaan en wat maakt dat ze stoppen. Onze onderzoeksgroep had net een serie uitvoerige diepte-interviews gemaakt met jongemannen die jarenlang met weinig anders waren bezig geweest dan met diverse vormen van criminaliteit. Ik vertelde dat een van de dingen die ons in deze interviews was opgevallen de iconische status van Holleeder onder deze jongemannen was. Wat Cruijff vroeger was voor jonge voetballers en Messi is voor de huidige generatie, blijkt Holleeder voor jonge criminelen – hun grote, koele voorbeeld.
Ik ging wat verder in op Holleeders criminele carrière, omdat die zo’n fascinerend contrast biedt met die van de doorsnee veelplegers die wij hadden geïnterviewd. Terwijl de doorsnee veelpleger een laag IQ heeft, was Holleeder altijd opvallend slim bezig (zo werd nooit al het losgeld van de Heinekenontvoering teruggevonden, maar zat de ontvoerder geen moment zonder geld en kon hij al vroeg grote investeringen doen). En terwijl de doorsnee veelpleger in de criminaliteit rolt vanwege de kick en pas gaandeweg op de opbrengst gefocust raakt, was bij Holleeder juist van jongs af aan behalve zijn hardheid en zijn vermogen om zijn omgeving te manipuleren de koel calculerende houding typerend.
Waar mijn studenten anders muisstil zijn bij zo’n verhaal, begon het nu juist onrustig te worden in de collegezaal. Er leek zich een merkwaardig soort opwinding van de zaal meester te maken. In reactie op mijn verwonderde blik vertelde een van de studenten dat Holleeder de volgende avond in hetzelfde Educatorium op de Uithof van de Universiteit Utrecht zou worden geïnterviewd door Twan Huys in College Tour! Holleeder te gast in het Educatorium? Wie verzint zoiets? Wie faciliteert zoiets? Over iconische status gesproken.
Holleeder kreeg elf jaar cel wegens de ontvoering van biermagnaat Freddy Heineken in 1983. Hij was begin 2012 voorwaardelijk in vrijheid gesteld nadat hij zes jaar had gezeten wegens afpersing. Er waren ernstige verdenkingen en zeer sterke aanwijzingen dat Holleeder achter een reeks liquidaties in de onderwereld zat en dat niemand durfde praten uit angst voor deze alom gevreesde misdadiger. Maar journalist Auke Kok zag wel brood in een fijn boek over deze ‘gewone’ Amsterdamse jongen. En Nieuwe Revue zag wel brood in een vaste column van deze aaibare misdadiger. Lange Frans maakte een fijn liedje en gezellige foto’s met hem. Ruud de Wild interviewde hem voor de radio en liet fijne foto’s maken, arm om elkaars schouder.
Bij zoveel warme media-aandacht kon Huys natuurlijk moeilijk achter blijven. Holleeder moest gewoon in College Tour! Bovendien, zei Huys: ‘Willem Holleeder heeft in bijna 30 jaar tijd de Nederlandse misdaadscene vaak vertegenwoordigd op de voorpagina’s van de Nederlandse kranten.’ Zo’n uitspraak is wel een nadere analyse en zelfs een echt college over media en nieuws waard.
