Gemeenten verantwoordelijk, de zorg dichter bij de burger. Onder dat motto werd in ijltempo een gigantisch decentralisatieproces in de zorg in gang gezet. Men hoefde echter niet helderziend te zijn om te begrijpen dat de gelijktijdige invoering van een serie ingrijpende veranderingen op het gebied van de zorg samen met enorme bezuinigingen vrijwel zeker tot problemen en achteruitgang zouden leiden. De heisa rond de pgb’s was daar een duidelijk voorbeeld van: slordig, onvoldoende voorbereid, oordeelden zowel de Algemene Rekenkamer als de Ombudsman. Beetje bij beetje wordt nu duidelijk dat op veel meer gebieden zaken slechter gaan dan hiervoor.

Een landelijke (AVI) cliëntenmonitor van deze zomer maakt duidelijk dat in het hele land mensen tegen problemen aanlopen. Velen weten niet waar ze moeten zijn voor een gesprek met de gemeente. Bijna nergens is men door de gemeente geïnformeerd over de mogelijkheid van onafhankelijke cliëntondersteuning. De beslissing over zorg duurt vaak veel te lang. En er doemt opnieuw het spook van de wachtlijsten op. Volgens het CBS is de vraag naar jeugdzorg in het eerste kwartaal van dit jaar met 14 % gestegen, terwijl het beschikbare budget voor jeugdzorg niet is toegenomen. Alom wordt daarom gevreesd voor terugkeer van de wachtlijsten, die de afgelopen jaren juist met succes waren teruggedrongen. In een enquête van GGZ Nederland geeft tweederde van de jeugdzorgaanbieders aan binnenkort weer wachtlijsten te verwachten, omdat ze voor het einde van het jaar door het geld heen zijn dat de gemeenten hen hebben toegewezen.

Overtuigde voorstanders van decentralisatie laten zich door dergelijke zorgen echter allerminst uit het veld slaan. Zo draaien Pieter Hilhorst en Jos van der Lans in de tweewekelijkse column die zij onder de uit de reclamewereld afkomstige leus ‘Nabij is beter’ over dit onderwerp schrijven in opdracht van de VNG, de kwestie behendig om. De terugkeer van de wachtlijst is ‘koren op de molen voor criticasters van de decentralisatie’.

Volgens deze brood- en beleidsschrijvers gaat het helemaal niet om geld en de wachtlijst noemen zij een ‘dwaalspoor’. Het probleem ligt volgens hen in de diagnostiek. Die moet ‘naar voren’. Als eerder specialisten worden ingeschakeld zouden er geen wachtlijsten ontstaan. Hoe nu? Is het niet zo dat de transitie van de zorg naar de gemeente nu juist overal gepaard gaat met het zo lang mogelijk buiten de deur houden van de ‘dure’ specialisten?

Dat dit soort bezweringsformules wel heel erg ver af staat van de realiteit werd deze week duidelijk in Rotterdam. Deze stad liet zich er al ver voor 1 januari dit jaar op voorstaan voorop te lopen in het transitieproces en er helemaal klaar voor te zijn. Nu blijkt echter dat mensen hier veel te lang moeten wachten op zorg en ondersteuning. De gemeentelijke ombudsman Anne Mieke Zwaneveld heeft hiervoor onlangs aandacht gevraagd in een brief aan de Rotterdamse gemeenteraad. Of het nou gaat om het aanvragen van huishoudelijk hulp, een scootmobiel of een pgb: mensen moeten vele maanden wachten op hulp en tussentijds wordt onvoldoende informatie verstrekt. Kinderen met cluster 4 indicatie kunnen geen school vinden. Pleeggezinnen krijgen maandenlang geen vergoeding. In feite was er begin dit jaar al meteen sprake van een ‘oplopende werkvoorraad’. Eind februari bleek al dat 1.000 aanvragen en 1.800 contactformulieren niet binnen de voorgeschreven termijn waren opgepakt en afgehandeld. Zorgafhankelijke Rotterdammers zijn eindeloos bezig met contact zoeken met de gemeente en worden van het kastje naar de muur gestuurd. Het gaat niet om incidenten. De ombudsman signaleert structurele problemen en een toename van het aantal klachten. Volgens haar gaat het hier om het topje van de ijsberg.

De zorg dichter bij de burger? Sinds dit jaar zijn in Rotterdam 42 ‘integrale wijkteams’ verantwoordelijk voor de zorg. De naam suggereert nabijheid, maar er is amper een wijkteam te vinden dat in de eigen wijk is gevestigd. Dat vindt de gemeente ook helemaal niet nodig. Het is namelijk allerminst de bedoeling dat burgers zelf contact opnemen met deze wijkteams. Dat mag zelfs niet. Rotterdammers moeten bij de gemeente aankloppen en die geeft zelden meteen thuis.

Lees de blog van Natasja Hoogerheide over maandenlang uitblijvende hulp voor haar 12-jarige zoon met autisme en een ernstige angststoornis.