Het gaat niet aan om een succesvolle talkshow host in een pedagogiekblog te bekritiseren, maar in het Volkskrant-artikel van 20 maart 2017 over de carrière van Eva Jinek passeren pedagogisch gezien zoveel behartigenswaardige zaken de revue, dat we het niet onbesproken mogen laten. Het afgelopen weekend ontving Jinek van vakgenoten de prijs voor beste presentator van 2016. Jan Tromp laat onder de titel ‘Niet langer het invalmeisje’ door tal van deskundigen uitleggen hoe ze het zover geschopt heeft en wat ze daar allemaal voor heeft moeten doen.
Het is niet de ambitie om bijzonder te willen zijn die tegenstaat. Ook met haar uitgesproken inzet om op de onderste sport van de ladder te willen beginnen en zich nergens te goed voor te voelen dwingt ze bewondering af. Maar in de manier waarop spreekt over hoe ze tegen bepaalde optredens opzag klinkt ze gewoon onaangenaam Amerikaans. Dat plankenkoorts verstikkend kan zijn weet iedereen. Dat ze op zichzelf de kracht veroverd heeft om door te zetten, zichzelf een duw te geven, het zal allemaal wel.
Die capaciteit is expliciet met het Amerikaanse onderwijs verbonden, legt Jan Tromp uit: ‘Op Amerikaanse scholen leren kinderen al jong zich te presenteren. Je bent vier en je moet een spreekbeurt doen. Je krijgt niet de kans om je te verstoppen. In tegendeel, bijna op voorschrift moet je trots zijn op jezelf en opkomen voor jezelf: be special.’
Het is die typische Amerikaanse manier waarop de ambitie om bijzonder te zijn er wordt ingepompt die tegenstaat. Die gaat inmiddels alle perken te buiten. Begin jaren negentig besloot de Amerikaanse hoogleraar William Damon om een boek over opvoeding te schrijven toen hij zijn kleindochter na de eerste dag uit de kleuterschool zag thuiskomen met en stuk karton op haar trui waarop te lezen was: ‘I am great’. Die nadruk op self-esteem is in veel gevallen misvormend.
En zie eens hoe Jan Tromp de plicht om trots op jezelf te zijn en om voor jezelf op te komen nader specificeert: ‘Het is het fenomeen dat Barack Obama samenvatte in de slogan Yes we can.‘ Wat een blunder! Het be special hoort uitdrukkelijk bij de competitieve ik-gerichtheid, die helaas vanuit de VS ook op allerlei manieren in het Nederlandse onderwijs is geïmporteerd. Bij Obama’s Yes WE can ging het uitdrukkelijk om de gezamenlijke inspanning. Als ík ergens trots op ben, is het op het accent op samenwerking, dat ons onderwijs van oudsher kenmerkte.
De informatie over Eva’s missie komt van oud-hoofdredacteur van het NOS-journaal Hans Laroes die zegt: ‘Eva is bijzonder door de missie die ze altijd heeft gehad: je bent er niet voor jezelf. De schatplichtigheid die ze voelt ten opzichte van haar ouders heeft ze ook tegenover haar vak. Ik geloof dat haar ultieme doel niet is om talkshow host te zijn. Haar doel is, denk ik, de dochter te zijn die haar kansen heeft benut.’ In Nederland komen doen wat je ouders voor ogen staat en dankbaar moeten zijn niet in op de eerste plaats. Bij ‘Je bent er niet voor jezelf’ hebben wij eerder het ‘Je hoort je in te zetten voor een ander’ op het oog. Dat werd overigens weer door een andere Amerikaanse president benadrukt, maar dat is ook al weer meer dan 55 jaar geleden.
Nogmaals, het gaat er hier niet om de gelauwerde Eva Jinek te bekritiseren, maar om aandacht te vragen voor een aantal relevante pedagogische subtiliteiten, die door het artikel over haar loopbaan in de schijnwerper komen te staan. Het gaat hier met name niet om Jinek, omdat het vooral de woorden van anderen over haar zijn die deze reactie uitlokten. In een interview dat in het stuk van Tromp niet wordt aangehaald gaf ze wel toe – Eva is op een Amerikaanse manier heel open – dat de perioden dat ze niet dagelijks op televisie is haar heel moeilijk vallen en dat ze dan geweldig moet afkicken. Dat je je, als je niet dagelijks in het middelpunt van de belangstelling staat, afvraagt, of je wel bestaat.
