Onlangs deed een groep vooraanstaande Democraten in de VS, onder aanvoering van Bernie Sanders en Elizabeth Warren een dringende oproep aan President Trump om een plan te maken om ernstige armoede in de VS aan te pakken en met name de desastreuze gevolgen die dit heeft voor de jeugd. Ze noemen het beschamend dat meer dan 13 miljoen kinderen in de VS in armoede leven en dat onder de ruim een half miljoen daklozen die de nacht in de open lucht moeten doorbrengen minstens een op de vijf een kind is. Dit naar aanleiding van een alarmerend rapport van de Verenigde Naties over de armoede in Amerika. In zijn tweets gaat Trump er prat op dat hij “the best economy & jobs EVER” heeft gecreëerd, maar Sanders c.s. wijzen erop dat de lastenverlichting die de regering heeft doorgevoerd de kloof tussen rijk en arm alleen maar heeft vergroot. Ze roepen de regering Trump ook op om nu eindelijk, als laatste land in de wereld, het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind te ratificeren. Dit hangt samen met hun kritiek op de smalle opvatting van mensenrechten in de VS, die verhindert dat Amerikanen bescherming kunnen inroepen tegen omkomen van de honger en sterven door gebrek aan betaalbare gezondheidszorg of als gevolg van een totaal gebrek aan voorzieningen.
Trumps minister van volkshuisvesting en stedelijke ontwikkeling, oud-neurochirurg Ben Carson, verkondigt dat armoede wordt veroorzaakt door ‘a state of mind’. Hij wil armen ‘helpen’ door de huren te verhogen om ze daarmee te stimuleren te gaan werken! De sterke toename van de armoede en de groei van het aantal daklozen in de VS worden echter juist voor een belangrijk deel veroorzaakt door de sterke stijging van de huizenprijzen en jarenlange bezuinigingen op de bouw van goedkope huizen. Die negatieve trend is de afgelopen jaren nog eens versterkt door talloze repressieve anti-homeless laws, waardoor daklozen verder en verder geïsoleerd raakten. Dit heeft onder meer in California geleid tot een geweldige toename van het aantal armen en zwerfjongeren die nergens meer terecht kunnen.
Zeker vergeleken met de repressieve maatregelen in de VS doen we het hier een stuk beter. Toch is er op dit punt ook bij ons geen enkele reden voor trots. Als we kijken naar het aantal dakloze jongeren en vooral de recente toename dan is er ook hier zelfs reden voor gêne. Of zoals staatssecretaris Paul Blokhuis (CU) vorige week op de conferentie ‘Breng de basis op orde‘ zei: de Nederlandse overheid is de afgelopen jaren “geen schild geweest voor de bijna 12.500 dak- en thuisloze jongeren in Nederland. De overheid heeft steken laten vallen en deze jongeren laten zwemmen.” Om daar met woorden van gelijke strekking als Sanders en Warren in hun adres aan Trump aan toe te voegen: “We moeten ons schamen dat we het zo ver hebben laten komen.” Een cruciaal verschil is natuurlijk dat we hier niet met iemand uit de oppositie maar met iemand uit de regering te maken hebben.
Tussen 2015 en 2016 is het aantal geregistreerde ‘zwerfjongeren’ tussen 18-30 jaar in Nederland met 50% toegenomen. Onderzoeksbureau Labyrinth heeft recent een rapport over de achtergronden van deze ontwikkeling uitgebracht. Een groot deel van de zwerfjongeren blijkt uit een problematisch gezin te komen en op jonge leeftijd te zijn geconfronteerd met heftige en traumatische gebeurtenissen. De helft heeft een geschiedenis in de jeugdzorg; een kwart is zwakbegaafd of heeft een verstandelijke beperking. Met name de laatsten lopen extra risico om na hun 18e op straat te belanden. Vanaf die leeftijd zijn ze zelf verantwoordelijk voor hun inkomen, onderdak, zorgverzekering en andere elementaire zaken, maar vaak kunnen ze dat nog helemaal niet zelfstandig regelen, terwijl ze niet kunnen terugvallen op hun ouders omdat die allang uit beeld zijn.
Terecht plaatste Blokhuis dan ook kanttekeningen bij het gemak waarmee in Nederland kinderen uit huis worden geplaatst. „De overheid die jongeren uit huis plaatst, heeft de morele verplichting ze financieel te ondersteunen tot hun 21ste,” stelt Marleen van der Kolk van Stichting Zwerfjongeren Nederland in de NRC van 11 juni. Dit is precies de doelgroep waarvoor de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving recent adviseerde om de leeftijdsgrens in de jeugdhulp te verhogen naar 21 jaar en in sommige gevallen naar 23 jaar.
Dapper van Blokhuis is dat hij in dit verband ook kritisch kijkt naar de Participatiewet. Die blijkt namelijk een belemmering voor zwerfjongeren en draagt zelfs bij aan dakloosheid, omdat jongeren zich niet laten registreren als ze ergens inwonen, aangezien hun gastheer dan wordt gekort, waardoor ze weer op straat belanden. Begrijpelijkerwijs richt Blokhuis zich echter vooral op de gemeenten en roept hij deze op meer woningen te creëren voor kwetsbare mensen en hierover afspraken te maken met woningcorporaties. Toch is dat wat te gemakkelijk. Net als in de VS spelen namelijk ook hier de ontwikkelingen op de woningmarkt en de passiviteit van de landelijke overheid die zweert bij een vrije markt en de negatieve gevolgen daarvan voor de zwakke groepen in de samenleving en hun kinderen stelselmatig onderschat, een kardinale rol.
