De discussie over dit onderwerp is weer opgelaaid. De aanleiding was de uitgebreide behandeling in januari van de Groningse rechtszaak over de gruwelijke, langdurige mishandeling en doodslag van de 20-jarige zwakbegaafde Daniëlla door haar stiefvader, terwijl haar moeder niets deed om dit te voorkomen. De stiefvader was eveneens zwakbegaafd en waarschijnlijk ernstig gestoord; de moeder had een IQ van 60.
Naar aanleiding van deze rechtszaak bepleitte Martin Sitalsing, oud politieman en sinds 2012 directeur van Jeugdbescherming Noord, in meerdere media dat mensen in sommige gevallen gedwongen zouden moeten kunnen worden om geen kinderen meer te krijgen. Hij noemde met name mensen met een verstandelijke beperking, psychiatrische patiënten en ernstig verslaafden.
Begrijpelijkerwijs kwam hierop meteen veel kritiek. De Leidse hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie, Robert Vermeiren, sprak van een horrorscenario. Volgens Vermeiren ging het om zo’n 10% van alle vrouwen, waarbij hij erop wees dat helemaal niet is te voorspellen wie onder deze grote groep wel of niet tot adequate opvoeding in staat zullen zijn. Bovendien stelde hij vast dat de meeste kindermishandeling door wilsbekwame ouders wordt veroorzaakt, in veel gevallen stiefvaders, en dat goede, realistische voorlichting de meeste lvb-ers doet afzien van een mogelijke kinderwens.
Maar eigenlijk is dit de verkeerde discussie. Het feit dat mensen kunnen worden ingedeeld in een bepaalde categorie kan helemaal geen grond vormen voor een kinderbeschermingsmaatregel, laat staan voor zo’n ingrijpende maatregel als verplichte anticonceptie. Dat wil echter niet zeggen dat een discussie over gedwongen anticonceptie daarmee getaboeiseerd moet worden. Er komen nu eenmaal gevallen voor waarbij elk redelijk mens tot de conclusie komt dat het volstrekt onwenselijk is als deze personen opnieuw kinderen op de wereld kunnen zetten, maar dat een wettelijke grond om preventief in te grijpen ontbreekt. Men spreekt in dat geval over ‘bewezen falend ouderschap’.
Een bekend voorbeeld is de drugsverslaafde moeder die bleef gebruiken tijdens zwangerschap. Een ander bekend voorbeeld is de ouder die is veroordeeld voor ernstige mishandeling van zijn kind. Kinderrechter Cees de Groot en hoogleraar familierecht, Paul Vlaardingerbroek, gaven onlangs het voorbeeld van een schizofrene prostituee, bij wie tot tweemaal toe kinderen uit huis waren geplaatst wegens verwaarlozing – zwangerschap was haar bron van inkomsten, de kinderen interesseerden haar niet en waren alleen een sta in de weg.
De Groot en Vlaardingerbroek bepleiten een wet die de rechter de gelegenheid biedt tijdelijk verplichte anticonceptie op te leggen, als een eerder kind is verwaarloosd of mishandeld. Daarvoor zou inmiddels met name gebruik kunnen worden gemaakt van een relatief eenvoudig in te brengen implantaat. Interessant is ook dat de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Verstandelijk Gehandicapten al tien jaar geleden een aanbeveling in die richting heeft gedaan.
PvdA-kamerlid Marjo van Dijken heeft enige tijd gewerkt aan een concept Wetsvoorstel in dezelfde richting, maar nadat dat meteen categorisch werd afgewezen door toenmalig minister Rouvoet is het nooit tot een serieuze politieke en maatschappelijke discussie over een dergelijk voorstel gekomen. De tijd lijkt rijp om deze discussie nu wel te voeren.
Moderne inzichten geven aan dat de invloed van bijvoorbeeld verwaarlozing, stress en middelengebruik al voor de geboorte van het kind een leven lang invloed heeft op het kind en diens nakomelingen (intergenerationele transmissie). Na de geboorte is het kind omgeven door veel rechten, waarom voor de geboorte niet? Zou er zoiets bestaan als een recht op niet geboren te worden?
“Verplichte anticonceptie is een horrorscenario”
Vermeiren en de Ranitz zijn tegen verplichte anticonceptie, altijd. Zij voorzien problemen met risicotaxatie – de nieuwe partner blijkt bijvoorbeeld betrouwbaar – en daarna veel werk voor juristen. Gedwongen en discriminerende sterilisaties in het verleden hebben deze discussie ernstig vertroebeld. Veel goede anticonceptie is tegenwoordig echter omkeerbaar. In de psychiatrie en gehandicaptenzorg wordt bijvoorbeeld de prikpil veel gebruikt – vaak toch na een flinke “nudge” of “uninformed consent”. Een staafje onder de huid (Implanon) beschermt nog veel betrouwbaarder en het effect verdwijnt meteen na verwijdering, net als bij spiraaltjes. De rechter moet af en toe degelijke anticonceptie (niet “een pilletje”) kunnen afdwingen tot het sociale netwerk, de instanties en de vrouw (bijv. 17 jaar, IQ van 49, zeer wispelturig) de omstandigheden hebben geoptimaliseerd. Het alternatief is fysiek of farmacologisch opsluiten.
Het gebeurt overigens veel frequenter dat vrouwen die zelf vinden dat ze een kind (nog) geen thuis kunnen bieden “gedwongen” zwanger worden. Dit omdat de basale zorgverzekering geen gratis anticonceptie dekt. Bekend patroon: winst maken, resulterende kosten (abortus, bijstand, onafgemaakte opleidingen, jeugdzorg, uit huis plaatsing, etc.) op de gemeenschap afwentelen. Een onbedoeld kind levert ook weer jaren premies op. Studies uit de VS en UK tonen aan dat voor elke $/£ uitgegeven aan vrijwillige anticonceptie er de gemeenschap minstens zes bespaard worden.
Er zijn jong volwassenen, bijstandsmoeders, geestelijk beperkte vrouwen, verwarde vrouwen, moeders van 7 kinderen, daklozen (alles, ook de pil wordt gestolen in de nachtopvang), vrouwen die voor de foetus gevaarlijke medicatie gebruiken en vluchtelingen die al 1-4 keer ongewenst zwanger zijn geworden (bij een derde van de abortus in Nederland ging er iets fout met de pil, ook een derde met het condoom), die wel een spiraaltje of implant bij de abortus willen. Maar dat kost minstens € 300 (sterilisatie € 1400). Studies (VK en VS) bewijzen dat gratis anticonceptie naar keuze in de abortuskliniek veel recidieven voorkomt.
Dat de kleine christelijke partijen dit toelaten: abortus omdat betrouwbare anticonceptie de zorgverzekeraar te duur is?
In Oost Groningen zag ik voor controle een bijstandsmoeder, al weer 7 maanden zwanger, wier budgetterende bewindvoerder wel sigaretten had toegestaan (want verslaving) maar niet de pil (want hobby).
Overigens is het überhaupt schandalig dat vrouwen de anticonceptie moeten betalen. Vrouwen krijgen al van seks miskramen, abortus (25% van de vrouwen in Nederland ooit), striae, misselijkheid, keizersneden en afwijkende uitstrijkjes. Dus de partner zou minstens de anticonceptie moeten betalen of zichzelf laten “helpen”: dit werkt helaas niet. Het alternatief is mannen laten meebetalen via de belasting of zorgpremies. President Obama wil dat maar wordt tegengewerkt door orthodoxe katholieke en protestantse mannen. Maar in het progressieve, geëmancipeerde Nederland! Dat Minister Schippers, Heleen Mees of Opzij geen – heteroseksuele – seksstaking organiseert totdat dit geregeld is.
Douwe Verkuyl, gynaecoloog.
Driebergen
News
Woman with IQ of 70 should be sterilised for her own safety, court rules
BMJ 2015; 350 doi: http://dx.doi.org/10.1136/bmj.h728 (Published 06 February 2015)
Cite this as: BMJ 2015;350:h728
Article
Related content
Metrics
Responses
Clare Dyer
Author affiliations
A mother of six with an IQ of 70 and an “extraordinary, tragic, and complex” obstetric history should be sterilised for her own safety, a High Court judge has ruled.
Mr Justice Cobb held that the 36 year old, DD, who has an autistic spectrum disorder, lacked the capacity to decide for herself and should be sterilised rather than have an intrauterine device (IUD) inserted.
All six of her children, who range in age between 6 months and 12 years, are being raised by permanent substitute carers, and she has no contact with them. Four were born within the past five years.
DD has a history of concealing her pregnancies,1 and her doctors told the court that a future pregnancy, particularly if hidden, could kill her. When her last baby was delivered by caesarean section her uterine wall was found to be “tissue paper thin,” with the baby visible through it, the judge said. Doctors warned that a further pregnancy would put dangerous pressure on it. It would be likely to rupture, causing the almost certain death of the baby and significant bleeding that would materially threaten DD’s life.
Giving judgment in the Court of Protection in London, the judge said, “This case is not about eugenics. This outcome has been driven by the bleak yet undisputed evidence that a further pregnancy would be a significantly life threatening event for DD.”
He said that it would be a rare case in which the more radical alternative of sterilisation would be preferable to the insertion of an IUD, but this was such a case. DD could pay for pregnancy with her life; if the IUD were expelled or removed there was reason to believe that she would not disclose this to professionals; and repeat administration of long term contraception would cause intrusions into her private life that she would find “utterly objectionable.”
Notes
Cite this as: BMJ 2015;350:h728
References
↵Dyer C. Woman with history of hiding her pregnancies can be removed from her home, court rules. BMJ2014;349:g4604.