Een jarenlang voortdurende ondertoezichtstelling met uithuisplaatsing zonder perspectief op terugkeer naar huis is niet goed voor een kind. Dit was een van de kerngedachten bij de herziening van de Kinderbeschermingsmaatregelen op 1 januari vorig jaar. De gedachte was dat zo’n situatie moet worden voorkomen, omdat het onzekerheid en loyaliteitsproblemen bij het kind kan veroorzaken, aangezien gezag en feitelijk opvoederschap dan niet in dezelfde handen zijn. Lijkt er weinig of geen kans dat de ouder binnen afzienbare tijd weer in staat zal zijn het kind zelfstandig op te voeden, dan geldt sinds vorig jaar gezagsbeëindiging als uitgangspunt.

In de praktijk blijkt dit in nogal wat gevallen voor verwarring te zorgen. Die doet zich voor als de Raad voor de Kinderbescherming de rechter verzoekt om gezagsbeëindiging na een relatief korte periode van ondertoezichtstelling met uithuisplaatsing, zonder dat steeds grondig wordt beargumenteerd dat het afnemen van het gezag van de ouders in het betreffende geval het beste is voor het kind. Aldus interpreteert de Raad de gedachte van de wetgever als een simpel, categorisch uitgangspunt: geen perspectief op (spoedige) terugkeer naar huis, dus gezagsbeëindiging. Daarmee worden behalve het kind en de ouders ook de rechters opgezadeld met een probleem (zie  ‘Omissie in jeugdbeschermingswet dwingt rechter tot creativiteit’ in Rotjeugd. Een pedagogisch perspectief op straffen en beschermen). Die zien zich sinds de invoering van de herziene wet, en als gevolg van de wijze waarop de Raad hieraan uitvoering probeert te geven, regelmatig geconfronteerd met situaties waarin het de vraag is of verlenging van de ondertoezichtstelling met uithuisplaatsing voor het kind in kwestie werkelijk ongewenst is.

Met name de Rechtbank Overijssel heeft op dit punt meermaals te hakken in het zand gezet en ook andere rechtbanken hebben zich inmiddels kritisch uitgesproken over de eenzijdige focus op het verstrijken van de termijn. Interessant is ook de beslissing van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden in april dit jaar, dat het noodzakelijk is eerst deugdelijk onderzoek te verrichten naar het opvoedperspectief van de betrokken kinderen alvorens gezagsbeëindiging gelegitimeerd is.

Recent heeft het Gerechtshof Den Haag een vergelijkbare, afwijzende beslissing genomen op een verzoek van de Raad tot gezagsbeëindiging op grond van het uitgangspunt van ‘het verstrijken van de termijn’. Net als het Hof Arnhem-Leeuwarden maakt ook het Hof Den Haag duidelijk, dat niet rücksichtslos tot gezagsbeëindiging mag worden overgegaan, maar dat steeds per geval het belang van het kind en dat van de ouders moeten worden afgewogen tegen het beginsel van stabiliteit en continuïteit. Het Hof Den Haag ziet in deze casus, met name vanwege de meewerkende opstelling van de ouder, onvoldoende reden voor gezagsbeëindiging. Zo’n radicale ingreep zou volgens het Hof in dit concrete geval ingaan tegen het belang van kind en ouder bij bescherming van hun onderlinge band. Daarmee zou deze ingreep een schending opleveren van een fundamenteel mensenrecht, namelijk het recht op respect voor het gezinsleven van ouder en kind, zoals vastgelegd in artikel 8 EVRM.