Wat zou u doen als zou blijken dat leerlingen op de school van uw kind rondlopen met messen? Hoe zou u reageren als uw dochter van 15 zou vertellen dat haar vriendje vaak een groot klapmes op zak heeft? En zou u uw schouders ophalen als uw zoon u vertelt dat hij tegenwoordig vanwege bedreigingen een mes op zak draagt? En als hij u voorhoudt dat het uitgeklapt echt niet langer is dan 25 cm … en dus mag van minister Grapperhaus?

Vorig jaar september sprak politiechef Frank Paauw al zijn zorgen uit over Amsterdamse tieners die zwaarbewapend over straat gaan. ‘Het wapenbezit zelf, het bij zich dragen van messen, begint gemeengoed te worden’, zei hij tegen de lokale televisiezender At5. In die maand werd in Amsterdam Zuid-Oost een 18-jarige rapper doodgestoken. Sindsdien haalde een ongekende reeks steekpartijen met (zeer) jeugdige verdachten maandelijks het nieuws. Eind oktober werd in Rotterdam een 16-jarige jongen, die zwaargewond na een steekpartij in het ziekenhuis was beland, aldaar gearresteerd op verdenking van het neersteken van een 14-jarige. Begin november werd een 14-jarige jongen in Spijkenisse ernstig gewond door messteken van een 13-jarige. In december overleed een 15-jarige in Drachten als gevolg van een steekpartij door twee jongens van 14 en 15. En begin dit jaar werd in Hoofddorp een 64-jarige man bij een roofoverval doodgestoken door twee jongens van 15.

Behalve burgemeesters en politiechefs signaleren ook jongerenwerkers en -onderzoekers dat sommige jongeren in achterstandswijken steeds vaker een mes bij zich dragen en ook bereid zijn dit te gebruiken. Al heel lang wordt daarbij gewezen naar de rapcultuur, met name de zogeheten ‘gangstarap’, sinds de jaren ‘80 uit de VS overgewaaid, waarin geweld van bendes in de ene tegen de andere buurt wordt gepropageerd. Een recente aanleiding voor dit verband was de moord op de jonge rapper in de Bijlmer in september vorig jaar. Tegenwoordig wordt vooral gewezen op ‘drillmuziek‘, een soort rap die zo’n anderhalf jaar geleden vanuit achterstandsbuurten in Chicago en Londen naar Nederland kwam overwaaien, waarbij gewelddadige teksten worden voorzien van videoclips waarin met messen en machetes wordt gezwaaid. Een berucht voorbeeld vormen de Crips uit Den Haag, eind jaren ‘80 opgericht door Delano R., op straat en in de hiphopscene van de jaren ‘80 bekend als Keylow. Deze groep, die vooral bestond uit Antilliaanse en Surinaamse jongeren en die werd gemodelleerd naar de gangcultuur in Los Angeles, combineerde van meet af aan gangstarap met echte bendevorming en steeds zwaardere criminaliteit. Delano R., die in 1994 werd veroordeeld tot 4 jaar cel voor een mislukte helicopterbevrijding van een gedetineerde moordenaar, richtte later de beruchte motorbende Caloh Wagoh op. Hopelijk is het verhaal over Delano R., die recent is opgepakt op verdenking van betrokkenheid bij diverse moorden in opdracht van Ridouan Taghi zoals dezer dagen via diverse media is te volgen, voor degenen die het verband tussen online verheerlijking van ernstig geweld en offline geweld ontkennen of relativeren een eyeopener.

Wat daarbij overigens sterk opvalt is de ongeremde fascinatie van sommige media voor dergelijke zware criminelen. Zo was Twan Huys er begin jaren ‘90, ver voor de uitnodiging aan Holleeder voor zijn programma College Hour, als de kippen bij om Delano R. te interviewen voor NOVA – Sensatie! Aandacht verzekerd! En net als jaren later bij ‘knuffelcrimineel’ Holleeder het geval was, bood Nieuwe Revue langdurig ruimte voor verhalen over Delano’s praktijken, werd hij meermaals geportretteerd in Linda en zat hij aan tafel bij DWDD, toen al lang en breed bekend was dat deze figuur echt volledig deel uitmaakte van de onderwereld. Inmiddels is bekend dat RTL, Videoland en Netflix met Delano R., die nu door justitie wordt beschouwd als ‘moordmakelaar’ van Taghi, maar wiens activiteiten allang in verband werden gebracht met liquidaties, aanslagen en bedreigingen, vergaande samenwerking hadden georganiseerd voor een serie getiteld ‘Nieuwe Penoze’… Misschien bestaat in deze mediakringen toch behoefte aan enige ethische heroriëntatie, of laten we zeggen, aan een vorm van stevige controle op hun ethisch handelen.

Begrijpelijkerwijs klinkt naar aanleiding van de recente serie ernstige steekpartijen op meerdere plekken een roep om een ‘messenverbod’. Op landelijk niveau lijkt dat vooralsnog niet aan de orde, maar lokaal kan dat zeker enige tijd nuttig zijn, al was het maar als duidelijk signaal. Minister Ferdinand Grapperhaus van Justitie & Veiligheid vindt echter dat de huidige wetgeving voldoende mogelijkheden biedt om het probleem aan te pakken. Hij wijst erop dat stiletto’s, valmessen en vlindermessen al strikt verboden zijn. Maar het criterium dat een mes opvouwbaar moet zijn en uitgevouwen niet langer dan 28 centimeter mag zijn, mag best behoorlijk aangescherpt. Tenslotte kan een steek met een mes van de halve lengte al dodelijk zijn.

De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb wil ouders een boete van 2.500 euro opleggen als hun kinderen voor de tweede keer worden betrapt op messenbezit. Ook dit is denkbaar als voorwaardelijke sanctie na een eerste veroordeling voor het bezit of dreigend/ gevaarlijk gebruik van een mes. Als het echter gaat om aanspreken van de ouders op dergelijk gedrag van hun zoon, dan zou het moeten gaan om een boete of een kinderbeschermingsmaatregel, omdat het in veel gevallen gaat om ouders die niet bij machte zijn om hun zoon op dit punt (en waarschijnlijk evenmin op andere belangrijke punten) bij te sturen: de meesten zullen daar vanwege de dreiging van een (hoge) boete niet echt beter toe in staat zijn. Meer voor de hand ligt dan ook om het in de sfeer van de sancties gericht op de jongeren zelf te zoeken, zoals een gebieds- en/ of omgangsverbod en andere vrijheidsbeperkingen. Cruciaal is hierbij uiteraard dat daarop streng moet worden gecontroleerd. En daarmee stuiten we op een enorm probleem, namelijk de gebrekkige huidige mogelijkheden op het punt van de handhaving. Ik zie de burgemeesters niet gauw in dienstwagens optrekken naar het Malieveld, maar het zou goed zijn als ze in Den Haag hameren op het belang van (veel) meer armslag op het punt van handhaving om de veiligheid van hun burgers te kunnen garanderen. En helemaal perfect zou het zijn als ze dat dan doen met eenzelfde nadruk op meer armslag voor de jeugdzorg, het jongeren- en het buurtwerk, want in die sfeer liggen de echte opgaven als het gaat om het voorkomen van dergelijk extreem gewelddadig gedrag.