Dertig jaar geleden, op 29 mei 1993, werd het Haags Adoptieverdrag ondertekend. Dit verdrag kwam tot stand nadat interlandelijke adoptie in de jaren ’50 was begonnen met het opnemen van kinderen uit Korea, waarna zich geleidelijk aan het aantal landen uitbreidde, hetgeen erin resulteerde dat er in de jaren tachtig van de vorige eeuw 16.000 kinderen per jaar naar Westerse landen kwamen. In die context werd de noodzaak gevoeld tot het maken van internationale afspraken en het formuleren van een gezamenlijke visie op adoptie. Zo kwam het Haags Adoptieverdrag vanuit een context van kinderbescherming en tegen de achtergrond van het IVRK tot stand.

Adoptie groeide in de jaren die volgden op de inwerkingtreding tot ruim 45.000 kinderen in 2004. Gelijktijdig groeide het besef dat adoptie geen oplossing is voor de grote problemen die sommige landen hebben inzake armoede, geweld, sommige culturele opvattingen, het daadwerkelijk beschermen van ouders en kinderen, abominabele zorg in tehuizen en het borgen van het recht op een gezinsopvoeding. Dat besef leidde tot een enorme daling van de adoptiecijfers: in 2021 werden er wereldwijd nog net geen 4000 kinderen geadopteerd.  Deze daling komt grotendeels op het conto van het Adoptieverdrag.

Het Verdrag vormt het fundament voor een ethisch verantwoorde interlandelijke adoptiepraktijk, waarbij primair wordt gezocht naar opvang in eigen land. Toch wordt vanuit verschillende perspectieven gesteld dat het Verdrag niets bijdraagt aan zorgvuldige adoptie, sterker nog, het zou adoptie als kinderhandel legaliseren. Het Haags Verdrag zou een aanzuigende werking hebben, economische marktmechanismen in gang zetten en daardoor bijdragen aan het scheiden van ouders en kinderen en verkeerde vormen van interlandelijke adoptie in stand houden. Kortom: hebben we het Verdrag nog nodig en bovenal is adoptie nog nodig?

Wat mij betreft zeker. Vertegenwoordigers van geboortelanden breken een lans voor behoud van adoptie. Zolang er kinderen ‘on the move’ zijn blijft adoptie nodig. Het gaat om kinderen waarvoor – ondanks hulp en steun ter plaatse – familie niet beschikbaar is, kinderen waarvoor familieleden of andere landgenoten niet willen, niet kunnen of niet mogen zorgen, kinderen waarvoor in het geboorteland geen gezin is, geen pedagogische permanentie bereikt kan worden. Voor hen is adoptie letterlijk van levensbelang.

Tegen die achtergrond waardeer ik dat we met 105 landen tot een gedeeld kader zijn gekomen. Dat nog meer landen daarbij aansluiten zou mijn wens zijn. De huidige praktijk van werkconferenties, de steun van het Bureau Permanente in Den Haag voor landen, hun ondersteuning bij implementatievraagstukken van het Verdrag verdient respect en steun. Het heeft bijgedragen aan waar we nu zijn: een lager aantal adopties en meer landen die volgens het Verdrag werken.

Voor mij staat als een paal boven water dat het Haags Verdrag heeft bijgedragen aan verbeteringen van kinderbescherming in de geboortelanden, aan de discussie over adoptie en bovenal aan het welzijn van individuele kinderen. De enorme daling in adopties is mede door het Verdrag ingezet. Maar… zolang nog niet elk land voor al zijn of haar kinderen kan of wil zorgen blijft adoptie nodig – gelukkig voor steeds minder kinderen. Een initiatief zoals Children First Software waarbij er een digitaal profiel van kinderen in tehuizen gemaakt wordt met als doel ze te herenigen met familie en waar dat niet (meer) kan ze op andere wijze pedagogische permanentie te bieden is een manier om nog beter invulling te geven aan het recht van kinderen op te groeien in een eigen gezin. Daarbij is voor sommigen extra hulpverlening nodig want geadopteerd zijn, of beter gezegd, niet kunnen/mogen opgroeien bij je geboorteouders, levert extra levenstaken op. Daar oog voor hebben is belangrijk.

Om met Unicef te spreken: ”Intercountry-adoption is among the range of stable care options For individual children who cannot be cared for in a family setting in their country of origin, intercountry adoption may be the best permanent solution.”.

Adoptie is een manier om pedagogische permanentie te bewerkstelligen en ik hoop dat we dat nooit uit het oog zullen verliezen. Wie weet wat de komende 30 jaar ons zal brengen – laten we kritisch blijven op uitvoering, op misstanden, geldelijk gewin en op marktwerking. Laten we zorgen voor degelijke adoptie-sensitieve hulpverlening. Daar kan nog wel een en ander echt anders worden aangepakt, maar adoptie wegzetten als het ‘inherente kwaad’ Link zoals door sommige kinderrechten-voorvechters gedaan wordt, gooit het kind met het badwater weg. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?