Kent u deze persoon op de foto? Herkent u zichzelf, of misschien een achterneef? Of heeft u deze persoon wel eens voorbij zien fietsen, op een zonnige lentedag? Nee?!

Dit is nu de gemiddelde Nederlander.

Heeft u wel eens een onderzoeksrapport gelezen? Hebt u ooit een scriptie geschreven? Of bent u zelf wetenschapper? Dan kent u deze persoon als geen ander. Miljoenen pagina’s zijn over deze persoon geschreven. Duizenden boeken. Het meeste onderzoek van de gedragswetenschappen gaat namelijk over deze gemiddelde mens. Je zou kunnen zeggen dat deze persoon de meest bekende wereldbewoner is. Deze fictieve persoon die niemand ooit in het echt heeft gesproken.

Ieder kind is uniek.

Het is een open deur. Ieder mens uniek. Toch wordt dat in de gedragswetenschap weleens vergeten. We hebben verschillende achtergronden, normen en waarden en zelfbeelden. We worden gevormd door een unieke reeks aan levenservaringen die onze blik op de toekomst kleuren.

Ook als het gaat om de opvoeding van jongeren, is elk gezin anders. Algemene principes schieten te kort. Wat voor het ene kind prima werkt, regels stellen bijvoorbeeld, leidt bij het andere kind tot woede-aanvallen en tegendraads gedrag. En waar de ene vader een geïnteresseerde vraag stelt en een antwoord krijgt, ontvangt de ander rollende ogen als reactie.

Met het oog op het groepsgemiddelde

Ieder kind is anders, maar in onderzoek naar opgroeiende kinderen is dat niet ons uitgangspunt. In de afgelopen 60 jaar zijn er duizenden studies gedaan waarin een steekproef van jongeren of gezinnen wordt onderzocht met vragenlijsten of gestructureerde observaties. Het resultaat van dit soort studies is meestal één effect, één correlatie, of één verband. Eén getal dat samenvat hoe het gemiddeld genomen bij honderden of duizenden deelnemers werkt. In het gemiddelde gezin. Bij het gemiddelde kind.

Dit soort grootschalige kwantitatieve studies helpen om algemene principes te onderzoeken. Ze stellen ons in staat om conclusies te generaliseren en om theorieën te vormen of toetsen. Het helpt ons om voorbij onze eigen idiografische ervaringen te kijken uit ons eigen leven, of professionele praktijk.

Maar doordat onze blik sterk is gericht op het groepsgemiddelde, komen we niet verder dan algemene principes. Wat als elk kind uniek is? Wat als het ene kind positief reageert op steun van ouders, en het andere kind er juist meer depressieve gevoelens van ontwikkelt? Wat als de gouden standaard niet bestaat? Heeft het dan wel zin om te kijken naar gemiddelden? Bestaat het gemiddelde kind überhaupt wel?

De een is de ander niet.

Afgelopen februari promoveerde Savannah Boele. In haar promotieonderzoek was dit precies de vraag die zij stelde: Bestaat er zoiets als de gemiddelde puber? Of is elk kind anders?  Zij week af van de gebaande paden. Zij ging niet op zoek naar het gemiddelde kind. Maar zij onderzocht hoe ontwikkeling zich ontvouwt voor individuen.

Daarvoor liep ze digitaal mee met het gezinsleven van honderden gezinnen. Met smartphone apps registreerde ze wel 5 tot 6 keer per dag hoe jongeren zich voelen, en hoe hun ouders hen opvoeden. Van uur tot uur kreeg ze zo inzicht in het reilen en zeilen van families, hoe streng ouders waren geweest, of jongeren steun hadden ervaren, en hoe opvoeding het welbevinden van het kind beïnvloeden kan. Ook volgden zij en haar collega Anne Bülow jongeren 100 dagen lang, elke dag, met kleine dagboekjes. Tot slot, vroeg ze meer dan 250 jongeren en hun ouders om elke twee weken een vragenlijst in te vullen. Zo registreerden ze elk detail. Elke mood-swing. Elk conflict tussen ouder en kind. Een monnikenwerk.

Zo kon ze ontrafelen wat er allemaal speelt achter de voordeur van individuele gezinnen en individuele kinderen.

In sommige aspecten leken gezinnen verrassend veel op elkaar. In bijna alle gezinnen fluctueerde het humeur van het kind mee met de opvoeding van de ouders. Was de gemiddelde ouder boos, dan het gemiddelde kind ook. Was de gemiddelde ouder steunend, dan fleurde het gemiddelde kind op. En zat de gemiddelde ouder er te veel bovenop, dan was het gemiddelde kind gefrustreerd. Wat ouders doen, dat doet er dus toe, in bijna elk gezin.

Maar in andere aspecten, was elk gezin uniek, en gaf het gemiddelde een vertekend beeld. Zo ervaarde 44% van de kinderen meer zelfvertrouwen als hun ouders steunend waren, maar 23% van de deelnemers had juist minder zelfvertrouwen in deze omstandigheden. Het gemiddelde zei hier dus niet zo veel. Het maskeerde vooral dat er grote verschillen waren tussen kinderen onderling.

En ook wie er wie beïnvloedde was anders in elk gezin. Terwijl in het ene gezin het humeur van het kind effect had op de ouders, beïnvloedde in het andere gezin juist de opvoeding hoe het kind zich ging voelen.

Opvoeding was dus een belangrijke factor in het leven van bijna elk kind, maar het exacte mechanisme was anders per gezin. Algemene principes schoten te kort om echt te begrijpen wat unieke jongeren en hun ouders meemaken met elkaar tijdens de puberteit. Savannah Boele zet ons aan het denken.

Maatwerk

Want wat als elk gezin uniek is, en algemene principes goed werken bij sommige kinderen en tegenovergesteld uitpakken bij anderen, hoe geef je dan opvoedadvies? Hier kunnen we leren van andere domeinen.

Diëtisten geven een individueel voedingsplan. Als je namelijk algemeen voedingsadvies geeft, dan is het dieet voor een doorgeroeste bankhanger veel te calorierijk, en een topsporter gaat met honger naar bed. In de geneeskunde is een beweging naar “personalized medicine”. Elk mens een ander recept, afhankelijk van bijvoorbeeld je DNA. Geen productontwerper zou een fiets ontwerpen voor de gemiddelde Nederlander, want dan stoot de ene helft van de gebruikers zijn knieën aan het stuur, en kleine mensen kunnen niet bij de trappers. Daarom zijn er fietsen met verschillende maten, en kan je ook zelf je zadel verstellen.

Als elk gezin anders is, dan is ook bij opvoedadvies meer van dit soort maatwerk nodig.

Meer informatie:

Deze video Hoe ouders bijdragen aan het welzijn van jongeren is uniek in elk gezin (English subs) (youtube.com)