Over het gezin van Dorsten uit Ruinerwold is ongelooflijk veel geschreven, gezegd, gedocumenteerd: een boek over de godsdienstwaanzinnige vader door telegraaf- journalisten (Spookhoeve Ruinerwold), een prijswinnende tv-documentaire, waarin de opgesloten, niet geregistreerde (“spook-”) kinderen hun verhaal vertellen en waar bijna heel Nederland naar keek. Het laatste boek over dit onderwerp is van de nu 29-jarige zoon van het gezin: Israel van Dorsten. Een bestseller, zoals kennelijk alles wat over dit gezin wordt gezegd, geschreven of vertoond extreem in de belangstelling staat. Je mag hopen dat de gezinsleden op zekere dag van al die belangstelling verlost zijn. Waarbij aan te tekenen valt dat de kinderen zelf bij herhaling verklaard hebben dat de documentaire geholpen heeft hen als respectabele medemensen te presenteren, en niet als onbegrijpelijke wierdo’s.
Zelf was ik in die zin betrokken, dat ik op verzoek van de rechtbank Assen als getuige-deskundige een rapport schreef over wat wetenschappelijk bekend is over de gevolgen van langdurige isolatie van kinderen, dit aan de hand van de drie klassieke ontwikkelingstheorieën: a) de hechtingstheorie; b) de klassieke cognitieve ontwikkelingstheorie van Jean Piaget; c) de theorie over de identiteitsvorming in de adolescentie. In alle drie gevallen richtte ik mij op de rol van de omgang met volwassenen en kinderen buiten het eigen gezin. Ik kwam tot de volgende conclusies.
Ad a) Waar omgang met personen buiten het gezin niet plaatsvindt, als bij het gezin van Dorsten, en waar geen nieuwe omgevingen verkend kunnen worden kan zich geen adequaat sociaal gedrag ontwikkelen. Het wereldwijde attachment onderzoek maakt duidelijk dat een problematische attachment levenslange gevolgen kan hebben: problematisch omgang met leeftijdsgenoten, niet in staat zijn tot intieme relaties en een verhoogde kans op psychopathologie, onaangepast externaliserend zowel als internaliserend gedrag en minder optimale cognitieve ontwikkeling.
Ad b) In Piagets theorie en die van latere volgelingen zowel als critici staat het principe centraal dat de ontwikkeling van het denken vooruit wordt gebracht door het conflict. Overtuigend is aangetoond dat ontwikkeling optreedt doordat de denkstructuur van het kind botst met de werkelijkheid, zodat zijn denken bijgesteld moet worden en zich aldus ontwikkelt. De ontbrekende omgang met volwassenen en kinderen buiten het gezin van Dorsten en het gegeven dat de kinderen van Dorsten niet naar school gingen leidt onvermijdelijk tot ontoereikende stimulering van de cognitieve ontwikkeling.
Ad c) Adolescenten in Westerse landen brengen ongeveer twee derde van hun wakende tijd door met leeftijdsgenoten. Om volwassen te worden dienen ze een identiteit te ontwikkelen. Die ontwikkeling vereist omgang met leeftijdsgenoten, die je voortdurend een spiegel voorhouden. Wereldwijd onderzoek maakt duidelijk dat er zonder omgang met leeftijdsgenoten een zeer verhoogd risico bestaat op psychopathologie en op ernstige incompetenties in het aangaan van positieve sociale en intieme relaties (vriendschappen, liefdesrelaties, huwelijk, loyaliteit in het algemeen).
Dit alles overziende kan en moet geconcludeerd worden dat het sociale isolement van de kinderen in het gezin van Dorsten zeer ernstige risico’s voor de levensloop-ontwikkeling van deze kinderen heeft gecreëerd.
Mijn deskundigen-rapport heeft overigens geen functie vervuld, voor zover ik weet. De voorgenomen rechtsgang voor de vader (waarvoor het rapport was bedoeld) werd afgelast vanwege de gevolgen van zijn herseninfarct.
Dan is er nu het boek van zoon Israel. Goed geschreven en getuigend van een groeiend zelfinzicht. Het boek beschrijft de verschrikkelijke aspecten van de vaderlijke opvoeding: zeer ernstige fysieke en geestelijke mishandeling. Misschien wel het ernstigst was Israels taak om als medium voor geesten te dienen. Zo werd – in zijn woorden- zijn identiteit hem ontnomen en kreeg hij een multipele persoonlijkheidsstoornis opgedrongen: in zijn lichaam woonden tegelijkertijd en achtereenvolgend “geesten” (goede en slechte) met wie de vader van Israel sprak. Israel was slechts “medium”. Pas toen zijn vader een infarct kreeg en zeer ziek was werd het Israel duidelijk dat vader een kwetsbaar mens van vlees en bloed was en niet de Messias (“prime father”) waarvoor hij zich hield. Hij kwam langzaam tot het inzicht dat dat hele gedoe met geesten niet reëel was, maar een toneelspel. Toen ook nog bleek dat zijn vader niet het alziend oog had, maar gewoon niet merkte dat je stiekem iets fouts had gedaan, toen brak het moment aan dat Israel een eind maakte aan het geheime bestaan in “Spookhoeve Ruinerwold” door hulp van buiten te zoeken in een lokaal café, waardoor de politie ingreep.
Deze geschiedenis is leerzaam in menig opzicht. Ten eerste: de ontwikkeling via huisonderricht. De zoon Israel (tot wie ik mij beperk, maar wellicht geldt het ook voor de andere kinderen) is een ontwikkeld jong mens, dat blijkbaar in die afschuwelijke boerderij internet heeft leren gebruiken, Nederlands en Engels op niveau heeft leren lezen en schrijven, heeft leren tuinieren en bouwen en ondanks alles er snel in is geslaagd zich sociaal adequaat te gedragen (zo staat er op het internet een gastcollege door hem gegeven. Ten tweede: de theoretisch en empirisch te verwachten gevolgen van de radicale isolatie van kinderen doen zich niet per se voor: er is een grote individuele variatie in wat vaktechnisch “resiliency”, weerbaarheid dus, heet, en waarover wereldwijd actueel onderzoek wordt verricht (onder meer naar de genetische basis ervan). Ten derde: ontwikkelingspsychologen, klinisch psychologen en psychiaters past grote bescheidenheid met het voorspellen van individuele gevolgen van inadequate en gewelddadige opvoeding. Tenslotte: ongeacht de uitkomsten van de opvoeding dienen (ernstig) verwaarlozende en gewelddadige ouders juridisch vervolgd te worden. Ter vergelijking: een poging tot moord wordt niet vergeven omdat de moord niet slaagde. Pedagogische verwaarlozing blijft verwaarlozing, ook als de opvoedeling de gevolgen heeft kunnen afwenden.
