Er zijn de afgelopen jaren diverse voorstellen gedaan waarbij alle aanstaande ouders tot iets werden verplicht om op die manier te voorkomen dat ze later in een vechtscheiding terecht zouden komen. Zo zouden alle stellen voordat ze aan kinderen beginnen afspraken moeten maken over hoe ze zullen handelen bij een scheiding. Hoewel stellen die graag een kind willen meestal niet staan te trappelen om te bedenken wat ze gaan doen als ze uit elkaar zouden gaan, kan het geen kwaad als ze daar bij stil staan. Maar de gedachte dat je met een algemene verplichting tot dergelijke premature afspraken over scheiding zou kunnen voorkomen dat kinderen vanwege ouderlijke ruzies in de knel raken is ronduit naïef.
Tegelijkertijd zijn inmiddels echter veelbelovende stappen gezet op velerlei praktisch gebied die wel degelijk een bijdrage kunnen leveren aan het verminderen van het probleem dat kinderen langdurig en ernstig te lijden hebben als gevolg van een vechtscheiding. Zo kondigden de kinderrechters een jaar geleden aan dat zij het probleem van de vechtscheiding zodra zij daarvan signalen krijgen gecoördineerd willen aanpakken en er meer tijd voor willen uittrekken. Pedagogisch gezien zijn die projecten het meest interessant waarbij ouders worden geholpen zich te verplaatsen in het perspectief van hun kind en hun vaardigheden worden versterkt om zo goed mogelijk met elkaar samen te werken in het belang van hun kind. Dat daaraan behoefte bestaat bewijzen projecten als ‘Stepstones’ en ‘Kinderen uit de Knel’.
‘Stepstones’ is een kleinschalig, lokaal project dat door Saskia Gubbels en Annelies van der Veldt, raadsonderzoekers bij de Raad voor de Kinderbescherming Arnhem, is ontwikkeld naar aanleiding van de wachtlijstproblematiek waar terugkerende procedures in verband met scheidingsperikelen een groot onderdeel van uitmaken. Zij organiseren drukbezochte informatieavonden voor ouders, die ook worden uitgenodigd om iemand uit hun netwerk mee te nemen. ‘Kinderen uit de Knel’ is ontwikkeld vanuit een samenwerking tussen het Lorentzhuis, centrum voor systeemtherapie, opleiding en consultatie en het Kinder- en Jeugdtraumacentrum, beide gevestigd in Haarlem. Dit project functioneert al jaren en beperkt zich allang niet meer tot Haarlem en is zelfs de grens over gegaan. Het richt zich op ouders die langer dan een jaar gescheiden zijn, tussen wie de strijd escaleert en bij wie de kinderen uit beeld raken. Drijvende krachten achter dit project zijn de klinisch psychologen Margreet Visser en Justine van Lawick. Het project wordt begeleid vanuit de VU.
Dit laatste project behoort tot de vijf winnaars van de zogeheten Divorce Challenge, een platform voor vernieuwende ideeën om vechtscheidingen aan te pakken, geïnitieerd door voormalig Kamerlid Jeroen Recourt (PvdA). De oud-rechter en oud-politicus maakte hiermee een ongekend enthousiasme los. Er werd een overweldigende stapel plannen ingediend – meer dan 500 inzendingen (welgeteld bijna twee plannen per kind in de knel). Vorig jaar rond deze tijd werden de winnaars bekendgemaakt en deze week kwam men in dit kader voor het laatst bijeen in De Balie. De Volkskrant publiceerde hier onlangs een zuur stukje over. Misschien zijn Recourt en het Ministerie van Veiligheid en Justitie hier, afgaand op verontrustende maar zwak onderbouwde indrukken van de omvang van dit probleem, iets te geestdriftig bezig gegaan en hebben ze een aantal indieners op het verkeerde been gezet. Maar als dit initiatief resulteert in verdere uitwerking en verantwoorde begeleiding van projecten zoals hierboven genoemd, dan bestaat de kans dat de winst niet beperkt blijft tot deze vijf winnaars. In elk geval vergroot dat de kans dat we niet de weg in slaan van generieke, verplichte preventiemaatregelen maar van gerichte voorlichting en begeleiding van ouders in conflict, en adequate opvang en begeleiding van kinderen in de knel.
