De OESO publiceerde vorige week een rapport waaruit blijkt dat de inkomensongelijkheid in de rijke industrielanden in de afgelopen dertig jaar naar recordhoogte is gestegen. In ons land en in België en Frankrijk is de ongelijkheid volgens de OESO relatief weinig toegenomen, maar in Scandinavië, de VS, Groot Brittannië, Duitsland, Italië en Japan is de kloof tussen arm en rijk aanmerkelijk vergroot. De OESO wijst er uitdrukkelijk op dat herverdeling geen negatief effect heeft op de groei. Daarmee geeft dit rapport een nieuwe, stevige boost aan het internationale debat over groeiende ongelijkheid, dat is opgeleefd naar aanleiding van de verschijning van Piketty’s Capital in the Twenty-First Century.

Een publicatie die in de Verenigde Staten wel eens een vergelijkbare impact als Piketty’s bestseller zou kunnen hebben is het nieuwe boek van Robert Putnam, de Amerikaanse socioloog die in 2000 wereldberoemd werd met Bowling Alone. Volgens Putnam is er weinig over van de Amerikaanse droom van goed onderwijs volgen, hard werken, een huis kopen, een goed leven en succes. Amerika heeft altijd geloofd in gelijke kansen, zegt Putnam, maar daar is de afgelopen vier decennia steeds minder van terecht gekomen. In Our Kids: The American Dream in Crisis laat hij aan de hand van een enorme hoeveelheid gegevens en geïllustreerd door tweehonderd interviews zien wat de scherp toegenomen sociale ongelijkheid in de VS voor de ontwikkeling van de kinderen betekent.

Een kind met een normale intelligentie en twee arme, slecht opgeleide, maar liefhebbende, verstandige ouders heeft het in een armoedige buurt met slechte scholen en veel criminaliteit en drugsgebruik al moeilijk en loopt vele risico’s, op het gebied van gezondheid, vrije tijd, school. Laat staan als zo’n kind niet erg intelligent is of erg druk of moeilijk contact maakt of moeite heeft met autoriteit. Zo’n kind redt het alleen in een stabiele opvoedingsomgeving, met zorgzame broertjes en zusjes en ouders die voldoende oog hebben voor hun kind en die behalve enig inzicht in zijn problemen ook tijd hebben voor betrokkenheid bij de school.

In de pedagogiek is het gebruikelijk om verschillende niveau’s van gezinsfunctioneren te onderscheiden, beginnend bij het meest dichtbije niveau, dat van de ‘proximale’ factoren: het opvoedingsgedrag van de ouders en de kwaliteit van de ouder-kindrelatie. Helemaal aan de andere kant staan dan de globale factoren, die onder andere betrekking hebben op de sociaal economische status van het gezin. Over het algemeen wordt verondersteld dat de proximale factoren  een belangrijker rol spelen in de ontwikkeling van het kind dan de relatief op grotere afstand van de opvoeding staande globale factoren. Bovendien zouden die verder weg liggende omgevingsfactoren hun invloed slechts indirect uitoefenen, namelijk via de proximale factoren, opvoedingsgedrag en ouder-kindrelatie.

Dat is een logisch beeld als het om een maatschappij gaat met een niet al te scherpe sociale ongelijkheid. Echter, als de sociaal economische context waarin kinderen opgroeien op alle punten slecht is, dan is het toekomstperspectief van de kinderen dat over het algemeen ook. Het boek van Putnam laat zien dat de sociale misère, in een rijk land, juist in een rijk land met een enorme nadruk op succes, zo massief drukkend kan werken, dat positief opvoedingsgedrag en een bloeiende ouder-kindrelatie zwaar in de verdrukking komen. In het land van de American dream leeft inmiddels 70% van de kinderen onder de zeven jaar met laagopgeleide ouders in een eenoudergezin, lees alleen-moedergezin. Meestal hebben deze moeders geen enkele afgeronde opleiding, zijn ze heel jong moeder geworden, moeten ze de eindjes aan elkaar knopen met meerdere slechtbetaalde baantjes, hebben ze daardoor amper tijd en energie voor hun kinderen, kampen ze met gezondheidsproblemen en leven ze in verpauperde buurten met veel geweld en met zwakke scholen.

Bronnen:

Oeso-rapport: In it together
Washington Post: Growing up poor