Ruim 20 jaar na de première draait de Franse film Etre et avoir weer in een aantal Nederlandse bioscopen. Zeer fraaie beelden, af en toe aangenaam muzikaal ondersteund en bovenal een enorm genoegen voor wie graag naar kinderen kijkt. De documentaire draait om een piepklein schooltje in een dorpje in de Auvergne waar een onderwijzer in zijn eentje les geeft aan een klasje met twee groepjes kinderen – een groepje van zes ukkies variërend van drie jaar tot een jaar of zeven/ acht en eenzelfde groepje van acht tot twaalf jaar. Indertijd bestonden er nog zo’n 7000 van dit soort superkleine schooltjes in Frankrijk. Waarschijnlijk is hun aantal inmiddels vanwege de verdere leegloop van het platteland flink gereduceerd.
Opnieuw verleid door het plaatje van de kleine Jojo op het affiche voor de film, zie ik inderdaad tot mijn genoegen dat hij met zijn vrolijke snuitje in de documentaire een belangrijke rol heeft. Daarnaast is het natuurlijk begrijpelijk dat de meester met zijn rustige regisserende rol in dit klasje de centrale figuur vormt in deze film. Toch zit daar naar mijn smaak net misschien wel het enige minpunt in de film. Het is een lieve man die echt goed betrokken is bij zijn kinderen, maar pedagogisch gezien valt er nog wel wat aan te merken op zijn aanpak. De nadrukkelijke manier waarop hij kinderen die even ruzie hebben tot de orde probeert te roepen in plaats van dat simpelweg kort af te doen, de onbedoeld houterige manier waarop hij een driejarige die zichtbaar omvalt van de slaap en een andere kleuter die er met haar koppie even totaal niet bij is (misschien alleen al afgeleid door de camera) stug probeert bij de les te houden – op dat soort momenten denk je ‘dat zou allemaal wel wat soepeler mogen’.
Maar waar het echt misgaat dat betreft een meisje dat volgend jaar naar het voortgezet onderwijs een heel eind verderop gaat. Hij vindt dat ze veel te stil is en houdt haar voor dat ze op de nieuwe school echt meer moet gaan praten. Het kind zit letterlijk handenwringend naast hem en uit alles spreekt dat zij met dit verwijt, uiteraard bedoeld als lieve wijze raad, totaal niet uit de voeten kan en zich er doodongelukkig onder voelt, waarna ze ook werkelijk begint te huilen. Hij plakt haar nog net geen gangbaar label op, maar de centrale boodschap is dat ze tekortschiet en hard aan zichzelf moet werken en dat ze er anders niet komt. Het meest sneue van deze scène is wel dat hij even tevoren tegen haar moeder heeft gezegd dat haar dochter de laatste tijd juist hele verhalen aan hem is gaan vertellen. Kennelijk mist hij de pedagogische alertheid om aan te haken bij de verhalen die ze hem kort daarvoor nog heeft verteld, daarmee aan te sluiten bij haar interesses en daarover simpele prikkelende vragen te stellen in plaats van haar te wijzen op wat hij ziet als haar belangrijke probleem.
Zonder deze elementaire pedagogische tekortkomingen zou ik deze film over een aantal jaren, opnieuw verleid door het koppie van Jojo, graag opnieuw zien. Nu ben ik daar helaas minder zeker van en zijn mijn eerdere aarzelingen op dit punt nog wat versterkt. Maar het blijft een mooie film. Eigenlijk ook een enorme aanrader om met de studenten van de pedagogische academie te bekijken: ‘Wat vinden jullie van de goed bedoelde aanpak van de meester van de ruziënde kinderen en vooral van het meisje dat zo weinig zegt?’ ‘Hoe zou je hiermee moeten omgaan?’
