Op 2 november publiceerde de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) een advies om te stoppen met de adoptie van kinderen uit het buitenland. Kinderen zouden alleen nog in het land van herkomst moeten worden opgevangen. Het kabinet had de RSJ gevraagd om een advies over een toekomstbestendig adoptiestelsel, maar de Raad vindt dat er te veel mis is met adoptie om ermee door te gaan.

Met dit onverwachte, radicale advies heeft de RSJ adoptiekinderen en -ouders, jong en oud, en iedereen die betrokken is bij adoptie overvallen en geshockeerd. Adoptiegezinnen hebben het moeilijk met deze harde opstelling. En het regende vragen van verontruste aspirant adoptie-ouders aan het Ministerie van Veiligheid & Justitie, de Raad voor de Kinderbescherming en organisaties op het terrein van adoptie over de gevolgen voor hun procedure en of het nog zin had om een procedure te starten of daarmee door te gaan.

De afgelopen weken is echter duidelijk geworden dat de RSJ niet alleen een harde, radikale visie heeft gepresenteerd, maar ook dat de argumentatie op cruciale punten ondeugdelijk is. Zo speelt in de kritiek van de RSJ de notie van ‘aanzuigende werking’ van internationale adoptie een belangrijke rol. De vraag naar adoptiekinderen in rijke landen als Nederland zou het aanbod van potentiële adoptiekinderen uit arme landen opstuwen. Een blik op de cijfers maakt echter duidelijk dat de werkelijkheid er heel anders uitziet. Terwijl de vraag naar adoptiekinderen vanuit de welvarende landen zeker niet is gedaald, is het aantal adoptiekinderen wereldwijd (net als in Nederland) over de afgelopen 10 jaar juist enorm afgenomen. Zo leven er volgens officiële bronnen in China ruim 600.000 weeskinderen; dat aantal blijft stijgen en vermoedelijk ligt het werkelijke aantal nog veel hoger. Tegelijkertijd is het aantal Chinese kinderen dat door buitenlanders is geadopteerd over de afgelopen 10 jaar gedaald van 13.418 naar 2.774. Voor Rusland wordt geschat dat het aantal kinderen dat als weeskind opgroeit de laatste tien jaar is gestegen van zo’n 700.000 naar 800.00. Intussen is het aantal interlandelijke adopties vanuit Rusland spectaculair afgenomen van 9.453 naar 458! In Oekraïne is het aantal wezen de afgelopen jaren gestegen tot meer dan 100.000, maar het aantal adopties is tussen 2004 en 2014 gedaald van ruim 2000 naar 561. Gegeven deze trend is de notie van ‘aanzuigende werking’ ronduit misleidend.

De RSJ stelt dat internationale adoptie de opbouw van jeugdzorg in het land van herkomst in de weg zou staan en de lokale jeugdbescherming zou ondermijnen, maar ook deze bewering mist degelijke wetenschappelijke onderbouwing. Zo mogelijk nog ergerlijker is de stelling dat adoptie een bedreiging kan vormen van de ontwikkeling van veilige gehechtheid. Indrukwekkende meta-analyses van Leidse adoptie-onderzoekers en nauwkeurige comparatieve casestudies (zoals Cohen & Farnia, 2011, Children adopted from China) laten precies het tegenovergestelde zien! Uiteraard kan het ondanks de extreem strenge selectieprocedure van adoptie-ouders soms misgaan. Desalniettemin is er stevig bewijs dat adoptie juist als een effectieve interventie moet worden beschouwd.

Het is een feit dat er dubieuze adoptiepraktijken voorkomen. De vraag van het kabinet aan de RSJ was dan ook om mede in dat licht een advies te geven over de meest verantwoorde aanpak aan de hand van vier scenario’s die eerder dit jaar zijn opgesteld door onderzoeksbureau Andersson Elffers Felix. De RSJ voelde daar echter niet voor en presenteerde een eigen politieke visie op internationale adoptie. Staatssecretaris Dijkhoff heeft de Tweede Kamer laten weten dat hij begin volgend jaar met een reactie wil komen. Het is te hopen dat kabinet en parlement binnenkort krachtig afstand nemen van dit advies. Het is immers evident dat de miljoenen kinderen in genoemde landen en elders, zonder perspectief, abominabel en onveilig gehuisvest in overvolle tehuizen, niets opschieten met dit ‘ideale scenario’? Wie werkelijk geeft om kinderen en zich bekommert om hun welzijn zoekt naar praktische, minder ‘ideale’ oplossingen. Die reageert zoals Omroep West-hoofdredacteur Renzo Veenstra, vader van vier adoptiekinderen: ‘Veel van deze kinderen hebben in hun land van herkomst geen toekomst. Als je in zo’n tehuis tweehonderd kinderen ziet, allemaal zonder ouders … Dan zou je ze alle tweehonderd willen meenemen. Je moet die kinderen toch een alternatief bieden? Dan is adoptie misschien de minst slechte optie.’