Het puntje van de tong uit de mond, een frons tussen de wenkbrauwen: Differentiaalvergelijkingen. Leuk maar ook lastig. Ik ben in volle concentratie.

Had ik als 15-jarige wiskunde geleerd als ik was omringd door honderden lawaaierige signalen en toeters? Was het me gelukt als mijn vrienden de hele tijd tussendoor digitaal op mijn schouder hadden getikt? Als er steeds iemand een goede mop vertelde of een dansje deed in mijn ooghoek? Nee.

Toch is dit wat we hebben laten gebeuren. Honderden, duizenden signalen krijgen jongeren dagelijks binnen, thuis, tijdens het fietsen en op school. Belletjes. Biepjes. Buzzjes. Steeds opnieuw wordt hun aandacht verstoord.

Excessief gebruik van telefoons is de nieuwe norm

Grote Tech bedrijven eisen hun plek op. Aan onze eettafel, in het klaslokaal en tijdens het eten. Vermomd als een belangrijk bericht van een influencer, een tiktok-dansje van een vriendin of een newsfeed stelen ze onze concentratie, leiden ze ons af in het verkeer en verstoren ze een mooi gesprek. Ze zijn erbij. Ze luisteren mee. Ze willen aandacht. Altijd. Overal.

Teun Siebers promoveerde afgelopen maand aan de Universiteit van Amsterdam op de invloed van sociale media op jongeren. Samen met collega’s van project AWeSoMe volgde hij honderden jongeren in hun dagelijkse leven. Hij monitorde ook precies hoe vaak en hoe veel ze op hun telefoon zaten.

Hij ontdekte dat de gemiddelde adolescent 6,5 uur per dag op de telefoon zat. Een kwart van de jongeren meer dan 8 uur per dag. Jongeren zaten meer uren op hun device dan op school. Ze hadden meer contact met social media apps, dan met hun ouders. Ze besteedden meer tijd aan hun telefoon dan aan zichzelf, aan hun lichaamsverzorging, sport en gezonde voeding.

Zijn onderzoek toonde ook dat vrijwel alle jongeren worden afgeleid in hun dagdagelijkse activiteiten. Ook ’s nachts, tussen de slaap door, zaten jongeren gemiddeld 35 minuten op hun telefoon. Excessief gebruik van telefoons, zo concludeerde Teun, is geen uitzondering meer. Het is de nieuwe norm.

Feest der vooruitgang?

Het leek zo’n feest, deze technische vooruitgang. De beloftes uit Silicon Valley waren groot, werden groter, en groeien nog steeds. Sociale levens zouden rijker worden. Je vrienden altijd bij je, een duimbeweging bij je vandaan. Samen gamen met mensen over de hele wereld, dag en nacht. Je moeder, een whatsappje, en ze is er voor je: Voor een troostend woord, een ouderlijk advies of een taxiritje naar huis als het regent.

Oneindig veel informatie binnen handbereik, altijd, voor iedereen. Je hoeft niks meer te leren, geen moeilijke staartdelingen eigen te maken. Een app helpt je rekenen, in het Duits iets te bestellen, en je agenda te beheren.

Ieder mens wordt een creatief genie, met Kunstmatige Intelligentie. In een handomdraai maak je zelf een science fiction film, of een nieuwe carnavalskraker. Boekverslag? Yesteryear. Dat kan ChatGPT in 1 minuut. Behoeftes worden direct voldaan. Waarom nog naar een vriend toe fietsen, terwijl je ook kan appen? Waarom nog zelf iets leren? Waarom je eigen hersens kraken? Niet meer nodig.

Technologie heeft jongeren bevrijd van al die spannende sociale dingen, lastige cognitieve arbeid, en creatieve bloed, zweet en tranen. Kan de roze champagne open? Is het feest? Of hebben we, als volwassen, ook onze aandacht laten verslappen?

Prisoners of our own device

Mirrors on the ceilling, pink champaign on ice
And she said “We are all just prisoners here of our own device”
In the masters chambers they gathered for the feast
They stab it with their steely knifes but they just can’t kill the beast
[…]

Last thing I remember, I was , runnin’ for the door
I had to find the passage back to the place I was before
“Relax” said the night man “We are programmed to receive
You can check out anytime you like, but you can never leave”

Eagles, Hotel California

Sociale media bedrijven zijn net als Hotel California, in de wereldhit van de Eagles, een plek die er fantastisch uitziet. Such a lovely place. Mooie mensen. Dansende mensen. Allemaal vrienden. Je loopt vrijwillig naar binnen door de voordeur, met open ogen. Maar ben je eenmaal binnen, dan kan je niet meer weg.

Dat geldt voor volwassenen, maar nog meer voor adolescenten die volop in ontwikkeling zijn. Jongeren zijn “geprogrammeerd” om sterk sociaal beïnvloed te worden. Sociale media zijn “geprogrammeerd” om handig op deze ontwikkelingsbehoeftes in te spelen. Onze jongeren zitten gevangen in producten die zijn ontworpen om hun kostbare tijd, aandacht en privé-gegevens te stelen, als “prisoners of their own device”.

Welke beloftes Silicon Valley ons ook voorhoudt, we hebben per ongeluk een wild beest binnengelaten in de levens van jongeren. En dat wilde beest is nog maar lastig te beteugelen. Telefoons eisen aandacht op, verstoren slaap en leiden af tijdens belangrijke taken. De ontwikkeling van sociale relaties, cognitieve vaardigheden en creativiteit staat onder druk.

We moeten jongeren daarom helpen om vaker uit te checken. Het smartphone verbod in scholen is wat mij betreft dan ook een goede eerste stap. En natuurlijk net wat vaker zelf onze telefoon wegleggen, om aandacht en tijd terug te geven aan jongeren.

Meer informatie over het proefschrift van Teun Siebers: https://dare.uva.nl/search?identifier=f192c815-5144-45f2-9d97-a309bf05e988