Ze zijn weer helemaal terug, de wachtlijsten in de jeugdzorg. En ze zullen de komende tijd alleen maar verder toenemen. Begin dit jaar constateerde de Kinderombudsman al dat één op de drie kinderen minstens 2 maanden op zorg moest wachten en één op de tien zelfs langer dan 5 maanden. In veel gevallen verergerden hun problemen, waardoor ze uiteindelijk zwaardere zorg nodig hadden. Sindsdien is het aantal instellingen dat zich vanwege geldgebrek genoodzaakt zag tot invoering van een wachtlijst verder gestegen.

Nieuw is dat nu ook een gemeente tot het invoeren van een wachtlijst besluit. Almere heeft de primeur, de stad waar VVD-coryfee Annemarie Jorritsma jarenlang de scepter zwaaide, terwijl ze als voorzitter van de VNG haar best deed om de overige gemeentebesturen te enthousiasmeren voor een snelle invoering van de transitie van de jeugdzorg. Almere stelt dit jaar geen geld meer beschikbaar voor specialistische jeugdzorg. Nieuwe aanvragen voor behandeling bij de jeugdpsychiater of -psycholoog komen op een wachtlijst. Een paar honderd kinderen die ambulante of intramurale behandeling nodig hebben wegens een angststoornis, depressie of andere problematiek moeten wachten tot volgend jaar.

Staatssecretaris Van Rijn beweert dat Almere zo’n maatregel niet mag nemen:

‘Gemeentelijke budgetten mogen helemaal geen maatstaf zijn. De gemeente moet gewoon regelen dat de nodige hulp er komt.’ Dat kan hij nu wel voor de bühne roepen, maar het Rijk heeft de transitie van de jeugdzorg in 2015 vergezeld doen gaan van een forse bezuiniging. Almere kreeg vorig jaar 12,5% korting ondanks een toenemende vraag. Bovendien heeft de transitie de verantwoordelijkheid voor de zorg uitdrukkelijk bij de gemeenten gelegd en daarbij heeft Van Rijn keer op keer aangegeven dat hij de autonomie van de gemeenten waardeert en geen bezwaar heeft als er verschillen tussen gemeenten ontstaan.

Van Rijn wijst op de zorgplicht die de gemeenten volgens de Jeugdwet hebben jegens alle kinderen in hun gemeente. Maar omgekeerd was hij allang gewezen op de manco’s en met name op de snel toenemende problematiek van de wachtlijsten. Toen voor de zomer in reactie op deze ontwikkeling een motie werd ingediend om de regels omtrent de wachttijden voor de jeugdzorg aan te scherpen, heeft hij die afgewezen.

Hoe langer Den Haag weigert de financiële zorgen van instellingen en gemeenten te erkennen en weigert te sturen, hoe gekkere sprongen de gemeenten zullen maken. Zo  wilden twee kleine gemeenten, Alphen aan den Rijn en Kaag en Braassem, onlangs een overeenkomst sluiten met één aanbieder met als exclusief gunningscriterium dat het om de meest goedkope inschrijving moest gaan. Gerenommeerde zorgaanbieders, zoals MEE en ’s Heeren Loo, stapten daarop naar de rechter omdat zij de gunningscondities onredelijk vonden. Alle risico werd door deze gemeenten bij de zorgaanbieders gelegd: zij mochten geen wachtlijsten laten ontstaan en zouden alle financiële risico’s moeten dragen.

Vorige week besliste de rechter dat beide gemeenten de aanbesteding van de jeugdhulp moeten overdoen (ECLI:NL:RBDHA:2016:11869). Hij achtte de gemaximeerde budgetten voor de jeugdhulp niet realistisch. Bovendien was er geen concrete ontsnappingsmogelijkheid als zou blijken dat deze budgetten te laag waren bepaald. De rechter oordeelde daarom dat de risicoverdeling tussen de gemeenten en de opdrachtnemer in de aanbesteding onvoldoende evenwichtig was geregeld. De gemeenten leggen zich hier echter niet bij neer en gaan in beroep.